Przykład z pracy prewencyjnej: Skuteczność metody Marte Meo neurologicznie wyjaśniona

Marte Meo koncept jest programem wspomagającym rozwój niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych w ich codziennym życiu. Program ten rozwinęła Maria Aarts/Holandia/ w 1976 roku Marte Meo metoda znana dzisiaj w całej Europie gdzie stosowana jest prewentywnie i terapeutycznie.

Autor: Therese Niklaus Loosli, Dr.med. psychiatra i psychoterapeuta. Marte Meo Terapeuta, Marte Meo, wykładowca.
Tłumaczenie z niemieckiego: Helena Korman

Jak wytłumaczyć Marte Meo neurobiologicznie?

Przykład:

Oboje rodziców pracują. Mama pracuje wprawdzie na pól etatu, ma jednak wyrzuty sumienia, że za mało czasu poświecą swoim dzieciom. Córeczka, dziewczynka 1,5 roku bawi się klockami. Mama czuje się zmęczona po pracy i rozmyśla, w jaki sposób powinna swoje dziecko wspierać w rozwoju. Równocześnie myśli o obowiązkach domowych i o tym, jaka praca jeszcze na nią czeka. Mama jest w pokoju, w którym Pia ustawia klocki, tylko ciałem, jej myśli są daleko, zupełnie gdzie indziej.

Przeprowadzimy z rodzicami dziewczynki trening Marte Meo bazujący na obrazie wideo, lub wezmą oni udział w coachingu Marte Meo, wtedy ta sama sytuacja opisana powyżej będzie miała zupełnie inny przebieg.

Poznane przez mamę w treningu elementy Marte Meo, krótko nazywane MME ( Aarts,2009; Niklaus, 2009, 1) zastosuje mama świadomie w życiu codziennym z dzieckiem. Od tego momentu będzie swoje dziecko świadomie w rozwoju wspierała, mama poświęci dziecku inny czas niż robiła to do tej pory. Już 10 minut na dzień świadomego odprężonego w dobrej atmosferze bycia z dzieckiem wystarczy i przyczyni się do skutecznego oddziaływania na pozytywny rozwój dziecka.

Dobry start, dobra atmosfera: Neurony lustrzane i Hipokampus

Znając elementy Marte Meo, krótko ujęte (MME): mama wraca z pracy do domu, pozdrawia członków rodzinny, /nazywa/ informuje / przyrządza sobie herbatę i chwilę odpoczywa. Po chwili siada z odprężonym wyrazem twarzy, kieruje uwagę na dziecko /MME: dobry kontakt i dobra atmosfera/. Pomimo, że brzmi to bardzo nieskomplikowanie, wymaga jednak od mamy świadomego zastosowania wszystkich elementów Marte Meo w stosunku do dziecka, działania wspierającego dziecko /Aarts, 2009: Niklaus,2009,1./ Jak wytłumaczyć takie działanie neurobiologicznie? /Hüther tłumaczy, że z punktu widzenia biologii rozwój człowieka jest możliwy tylko w stosunkach międzyludzkich/Hüther, 2008/. Neurony lustrzane w mózgu dziecka przyjmują pozytywne i odprężone emocje mamy i zaczynają się cieszyć/Bauer,2006/.

W ten sposób pozytywne emocje mamy aktywowane będą w mózgu dziecka i pomogą neurobiologicznie w powstaniu pozytywnego nastroju.

To znaczy, że amygdala- alarmowa centrala mózgu- zostaje wyłączona i zostaje tak długo wyłączona jak długo potrzebuje hipokampus /mózgowy bibliotekarz/na zapisanie tej wiadomości, zapisuje ją w pamięci długiej i wie, gdzie ją później odnajdzie, jak będzie potrzebna. Te pozytywne emocje dziecka prowadzą do tego, że zaktywowany zostaje system neuromodulatorów /Grawe, 2004; Hüther, 2007/

Odczekiwać, podążać

Mama siedzi wygodnie, z odprężoną pogodną twarzą/MME: odczekiwać i podążać za dzieckiem wzrokiem za jego inicjatywą zabawową /MME: podążać/. Mama posiada informacje Marte Meo, wie, że odczekiwanie i podążanie za dzieckiem z miłym wyrazem twarzy ważne są dla rozwoju dziecka. Mama wie, że właśnie w tym momencie dziecko przeżywa, że to, co robi ważne jest dla jego mamy. Dziecko przeżywa ważną chwilę, w sposób pewny, a swoje działanie odbiera, jako sensowne.

W tak nieskomplikowany i prosty sposób mama wspomaga powstawanie u dziecka jego własnego obrazu i pozytywnego odczuwania własnej aktywności i skutecyności /Aarts, 2009/.

W jaki sposób wyjaśnić to zjawisko neurobiologicznymi teoriami?

Z neurobiologicznego punktu widzenia mózg dziecka znajduje się w optymalnej fazie rozwoju.

Wynikiem tej sytuacji zaktywowane będą sieci nerwowe poprzez zwiększony wysyp neuromodulatorów np. serotoniny. W następstwie tego połączenia będą wzmocnione, a nowe rozbudowane. Proces ten nazywany jest procesem neuroplastyczności. Ponieważ proces ten w mózgu potrzebuje czasu, ważne jest „czas dać” i „czas mieć” (MME: odczekać) neurobiologicznie bardzo ważne i skuteczne (Spitzer, 2007; Hüther i Bonney,2007).

Działanie / akcje dziecka należy nazwać ładnym tonem głosu: Neurony lustrzane i mowa

Dziecko bawi się zabawką bez nazywania własnego działania, nazwie to Mama, prostymi, konkretnymi słowami i ładnym tonem, (MME: ładny ton głosu) dokładnie to, co w tym momencie dziecko robi „ty bierzesz następny klocek z innego pudełka (MME: nazwanie inicjatywy dziecka). Poprzez tą sytuacje mama poznaje świat wewnętrzny swojego dziecka, a dziecko uczy się rozpoznawać własne działanie, to, co samo robi: w ten sposób dziecko poznaje samo siebie i rozwija swoja samoświadomość (Aarts,2009. Niklaus, 2009,1) Neurobiologiczne teorie sugerują, że wszystkie sieci w mózgu dziecka, które są w tym momencie aktywowane wzmacniane będą poprzez wysypanie neuromodulatorów (Braun, 2006 i 2006; Geawe, 2004; Hüther, 2007; Spitzer, 2007). Ponadto neurony lustrzane pomogą dziecku zarejestrować reakcje w korze przedruchowej (Bauer,2006). Bauer pisze „w mózgu znajdują się siatki komórek nerwowych, które odpowiedzialne są za powstawanie mowy, w tym miejscu gdzie znajdują się neurony lustrzane znajduje się tez system kontroli ruchu. Nie jest wykluczone, że ośrodki te częściowo są identyczne ( Bauer, 2006, S.75) W ten sposób dziecko uczy się równocześnie mowy (Isager, 2009, Spitzer, 2007).

Słowami potwierdzać: zaktywowane działanie wzmocnić

W momencie, kiedy dziecko 2-3 słowami nazwie swoje działanie, mama powtórzy słowami dziecka, po czym powie całe zdanie tonem potwierdzający, następnie powtórzy zdanie prawidłowo. Dziecko powie „och kładę” a, mama powie „och kładę, aha, „ty kładziesz złoty klocek na inny klocek” (MME: potwierdzenie słowami) Dlaczego mama tak właśnie postępuje? Ponieważ nauczyła się bazującej na wideoklipach metody Marte Meo, jeżeli mama powtórzy słowa dziecka miłym tonem to dziecko(Pia) czuje się w tym momencie zrozumiane i postrzegane (widziane). W ten sposób uczy się dziecko krok po kroku różnicy miedzy „ja” i „ty”(Aarts, 2009).

Wyjaśnienie neurobiologicznego związku: jeżeli mama powtórzy poprawnie całe zdanie i zrobi to miłym głosem, to będzie to przechwycone przez mózg dziecka, które znajduje się w pozytywnym nastroju do rozwoju (Bauer, 2006; Spitzer,2007) i może być przez hipokampusa ponownie przypomniane (Grawe, 2004; Hüther 2007) Wszystkie aktualnie zaktywowane drogi będą wzmocnione(neuroplatsyczność). Ponieważ neuromodulatory są zaktywowane, szczególnie system wytwarzający dopaminy (Hüther, 2007; Spitzer 2007).

Nazywanie stanów emocjonalnych dziecka, język emocjonalny

Jeżeli dziecko pokazuje inicjatywę emocjonalną, np. radość czy smutek, uczuć tych jednak nie umie jeszcze nazwać, to wtedy mama nazywa emocje dziecka (daje im słowa) tonem potwierdzającym ( nie tonem pytającym!). „ Ty się cieszysz- lub ty jesteś smutna (MME emocje dziecka nazywać). Mama wie, że dziecko czuje się w takim momencie postrzegane i zrozumiane, aby znać uczucia daje im nazwę, a dziecko rejestruje i łączy słowa ze stanami emocjonalnymi w mózgu (Aarts, 2009; Bauer,2006; Isager 2009;Spitzer,2007).

W ten sposób uczy się dziecko (Pia) krok po kroku siebie. W sposób ciągły działają całe układy, są w mózgu wzmacniane. Poprzez pozytywne emocje dziecka ciało migdałowate jest wyłączone, hipokampus włączony i neuromodulatory zaktywowane (Aarts i Hüther, 2008 Hüther, 2007).

Mama wie, jak ważne są słowa nazywające działanie dziecka i jego emocje, poprzez nie otrzyma dziecko (Pia) dostęp do własnych emocji. Tylko wtedy, kiedy dziecko (Pia) będzie w stanie postrzegać samo siebie i nauczy się swoje stany emocjonalne nazywać, wtedy z własnej siły odnajdzie swoje miejsce w grupie rówieśników i spowoduje, że będzie spostrzegana w grupie (Aarts, 2009).

Ładne spojrzenie, dzielenie radości i odczekiwanie

Wysypywanie Dopaminy: zdarzy się, że dziecko w trakcie zabawy szukając ładnego spojrzenia mamy spojrzy na nią (MME: potwierdzenie z ładnym spojrzeniem) to zaktywuje w mózgu dziecka system dopaminy, są one szczególnie ważne do wzmocnienia czynności/działania dziecka (Hüther, 2007; Spitzer,2007).

Jeżeli mama widzi i dostrzega radość dziecka (Pia), ważne jest zatrzymać się, dać dziecku czas i podzielić z nim radością (MME: radość dzielić i odczekać) Sieci Dopaminy potrzebują czasu na zaktywowanie, aby naprawdę być włączone tak żeby wyzwolona (wysypana) dopamina i następnie endorfina mogła przyczynić się w mózgu do rośnięcia nowych dendrytów i powstania nowych synaps i jąder komórek.

Zwiększona produkcja neuroprzekaźników w świeżo zaktywowanych komórkach, a tym samym przekazywanie wiadomości z jednej komórki do następnej w mózgu jest skuteczniejsze i szybsze (Grawe,2004) Tak rozwija dziecko mowę, pewność siebie, poczucie własnej skuteczności, samoświadomości, a tym samym krok po kroku uczy się samoregulacji (regulacji siebie). W ten prosty sposób mama świadomie pomaga dziecku w rozwoju jego osobowości- nawet wtedy, kiedy jest w stanie poświecić tylko 10 minut dziennie na zajęcie się nim.

Podsumowanie i prognoza

Na podstawie opisanych teorii widzimy, że skuteczność stosowania Marte Meo jest neurobiologicznie dobrze wytłumaczalna. Interesujące byłoby z pewnością procesy te obserwować w mózgu dziecka, równocześnie badając je naukowo.

Ponieważ w Marte Meo poradnictwo odbywa się w oparciu o obraz to wszystkie kroki rozwojowe dziecka są widoczne. Filmy oglądane są pod katem elementów Marte Meo, analizy interakcji (akcja-reakcja) i pod tym kątem oceniane. Tak stworzona zostanie tak zwana „diagnoza rozwojowa” w Marte Meo w oparciu, o którą pracuje terapeuta.

W ten sposób widzimy, że materiał filmowy może mieć wartość naukową. W artykule opisany został jeden z elementów Marte Meo „zabawy wolnej”. Sytuacja „pozytywnego kierowania” to materiał na następny artykuł w oparciu o neurobiologiczne teorie.

Co spowodowało, że mama dziecka(Pia) dokładnie wiedziała, kiedy i jak powinna postępować by wspomagać jego rozwój, jakie rodzaje jej zachowania działają wspomagająco na rozwój dziecka(Pia). Ta zdolność to wynik informacji, jakie mama otrzymała od terapeuty Marte Meo, informacji bazujących na obrazie wideo. Terapeuta wyszukuje takie sekwencje filmowe, które pasują do aktualnych potrzeb rozwoju dziecka.

Skuteczność metody Marte Meo oparta jest o pozytywny obraz, jak również wytłumaczenie krok po kroku zależności neurobiologicznych.

(Aarts, 2002; Aarts, 2007; Aarts, 2009; Aarts i Rausch, 2009; Braun, 2004 i 2006; Hüther, 2007; Hüther i Bonney, 2007; MARTE MEO Magazine)

Autor: Therese Niklaus Loosli, Dr.med. psychiatra i psychoterapeuta. Marte Meo Terapeuta, Marte Meo, wykładowca.
Tłumaczenie z niemieckiego: Helena Korman

Literatura

Artykul z MARTE MEO Magazine, Aarts Productions, Eindhoven, Niederlande, ktory ukazuje sie 2-3 razy do roku, gdzie w sposób ciągły opisywane są najnowsze wydarzenia i doświadczenia z Marte Meo ,www.martemeo.com. [Od 2010 MARTE MEO artykuły w formie elektronicznej Magazyn. Patrz Marte Meo International Website: www.martemeo.com; Seite: Marte Meo Magazine; Link: http://www.martemeo.com/en/magazine/. Hrsg.]

AARTS, JOSJE (2007), Marte Meo-Methode für Schulen, Entwicklungsfördernde Kommunikationsstile von Lehrern – Förderung der Schulfähigkeit von Kindern. Aarts Productions, Niederlande.
AARTS, MARIA (2002), Marte Meo, Programm for Autism. Aarts Productions, Harderwijk, Niederlande.
AARTS, MARIA (2009), Marte Meo – Ein Handbuch. Aarts Productions, Eindhoven, Niederlande.
AARTS, MARIA, und HÜTHER, GERALD (2008). DVD zum Fachtag: Interaktion und Entwicklung, Marte Meo Praxis und Neurologie: ein Dialog zwischen Maria Aarts und Prof. Dr. Gerald Hüther. Aarts Productions, Eindhoven, Niederlande.
AARTS, MARIA, und RAUSCH, HILDEGARD (2009). Mir fällt nix ein – Marte Meo Kommunikationstraining. Aarts Productions, Eindhoven, Niederlande.
BAUER, JOACHIM (2006). Warum ich fühle, was Du fühlst. Intuitive Kommunikation und das Geheimnis der Spiegelneurone. Hoffmann und Campe-Verlag.
BRAUN, KATHARINA (2004). Wie Gehirne laufen lernen. S. 3-12 im Magdeburger Wissenschaftsjournal 2/2004, Naturwissenschaften.
BRAUN, ANNA KATHARINA (2006). Lernen in der Kindheit optimiert das Gehirn. S. 408-420 in RdJB: Recht der Jugend und des Bildungswesens, 4/2006. Berliner Wissenschafts-Verlag.
GRAWE, KLAUS (2004). Neuropsychotherapie« Hogrefe Verlag.
HÜTHER, GERALD (2007). Biologie der Angst: Wie aus Stress Gefühle werden. Vandenhoeck & Ruprecht Verlag.
HÜTHER, GERALD, und BONNEY, HELMUT (2007). Neues vom Zappelphilipp: ADS, verstehen, vorbeugen und behandeln. Patmos Verlag Taschenbuch.
ISAGER, METTE (2009). Marte Meo Konkret: Entwicklungs- und Sprachförderung in Beispielen. www.edition-octopus.de; ISBN: 978-3-86582-857-6.
NIKLAUS, THERESE (1), (2009). Interaktives Coaching nach Marte Meo: Ein systemisches sowie lösungs- und ressourcen-orientiertes Konzept zur Entwicklungsunterstützung. Als PDF vom Internet: http://www.therese-niklaus.ch/Marte%20Meo%20Artikel%202009.pdf.
NIKLAUS, THERESE (2), (2009). Marte Meo: Eine systemisch sowie lösungs- und ressourcenorientierte Methode, die uns hilft, die neuesten Erkenntnisse der Neurobiologie einfach
und konkret in die Interaktion mit unserem Klientel zu übertragen. Als PDF vom Internet: http://www.therese-niklaus.ch/Marte%20Meo%20Paper%202009.pdf.
SPITZER, MANFRED (2007). Lernen, Gehirnforschung und die Schule des Lebens. Spektrum Akademischer Verlag.